Önyargı Nedir?

1.1.1. ÖNYARGI NEDİR?

Öğrenci önyargılarının sebeplerini tespit etmek için öncelikle "önyargı" kavramı ele alınmalıdır. "Ön" ve "yargı" sözcüklerinin birleşmesiyle oluşan önyargı sözcüğü kendi tanımını da içinde taşır. Önyargı (peşin hüküm), bir kişi ya da olaya ilişkin yeterli ve nesnel bilgi edinme-den bir karara varmış olmaktır. Önyargı bireylere, düşüncelere, belirli bir insan topluluğuna ya da nesnelere ilişkin olabilir. Önyargı, bir tutuma taraf olma ya da karşı olma şeklinde olumlu veya olumsuz etki yaratabilir. Önyargılar genellikle çocukluk döneminde oluşmaya başlar. Eğitim süreci, yetişme koşulları, ailevi sebepler ve kültürel inançlar gibi etkenlere bağlıdır. Bu açıdan sahip olunan önyargılar kişinin nesnel bir yargıya varmasını engellediği gibi kişisel, toplumsal ve hatta uluslararası düzeydeki ilişkilere de zarar vere¬bilir. Bilim, önyargılardan arınmış bir alanda (steril/hijyenik) bir insan etkinliğidir. Bu bağlamda önyargı; kişinin başka kişiler, düşünceler veya nesneler hakkında sahip oldukları oldukça yerleşik yargılarıdır. Bilimle ilgisine göre incelendiğinde ise iki tür önyargıdan söz edilebilir:

1. İnsanların bilime ilişkin önyargılarıdır. İnsanlar kendilerine verilen örgün ve yerleşik eğitimden dolayı bilim konusunda korkmak (şüphe, kuşku) ile hayranlık arası duygulara sahip olarak yetişmektedir. Bu durum özellikle pozitif bilimler(Fizik, Kimya, Biyoloji) açısından Türk eğitim sistemi için de geçerlidir.

2. Tabulaşan paradigmalardan kaynaklanan önyargılardır. Paradigma, herhangi bir bilimde yol gösterici, açıklayıcı, tutum belirleyici bir rol oynar. Herhangi bir alanda daha önceden keşfedilmiş, kullanılan bir yol sunar. Bu durum sadece bilimsel alanda değil, hayatın her yerinde geçerlidir. Örneğin; marangozluk yapan ve oğlunu bu meslekte yetiştirmiş bir kişinin babasından öğrendiği yöntemleri kendi çocuğuna öğretmesi kaşınılmazdır. Çocuk için ise bir yöntem, deneyim ve bakış mirası söz konusudur. İşleri devralan kişi geleneksel bakış açısını kullanarak başarılı işler ortaya koyabilir. Bazen öncekinden daha ileri gittiği durumlar da olmaktadır. Fakat genel olarak bakıldığında işleyiş, yeni ortaya çıkan olan yöntemi önceleri reddeden, ancak başarıların bu yöntemle açık şekilde ortaya çıkması sonucu güven oluşturabilen bir yapıya sahiptir. Bu durum, yeni durumların kabullenilmesi için belirli bir süreç işlemesini gerektirmektedir.

İnsanların bilime yönelik önyargılı bakışları, toplumların eğitim felsefeleriyle ve bunların günlük yaşama aktarılabilmesiyle doğrudan ilişkilidir. Okullarda baskıcı eğitim anlayışı yürütülmesi ve yeterli bilimsel araştırmalara yer verilmeden bilgilerin öğretilmeye çalışılması, öğrencilerin bilimsel, nitelikli, özgür ve rahat düşünebilmelerine engel olmaktadır. Bunun sonucu olarak kişilerde birtakım önyargılar oluşmakta ve öğrenciler öğrenme isteklerini kaybetmektedir.

Mustafa SARAY